Jakie nastroje wśród polskich przedsiębiorców? – komentarz KW PZF po III kwartale 2018 r.

Jak wynika z cyklicznie prowadzonych przez NBP badań, od 2017 r. sytuacja finansowa firm z sektora przedsiębiorstw niefinansowych, również po III kwartale 2018 r., pozostaje dobra i stabilna. Respondenci z większym pesymizmem podchodzą jednak do 2019 roku. Spadek nastrojów może być spowodowany z jednej strony obniżeniem prognoz popytu, a z drugiej – rosnącymi cenami surowców. Jednocześnie Bibby MSP Index potwierdziło, że opóźnienia w płatnościach dotyczą prawie wszystkich przedsiębiorców z sektora MŚP, co może powodować wzrost zainteresowania faktoringiem.

 

Polski rynek od kilku lat jest rynkiem pracownika i stoi przed obliczem zaspokajania jego potrzeb. Może to w dużym stopniu wpływać na funkcjonowanie przedsiębiorstw, zwłaszcza z sektora MŚP. Co prawda zgodnie z opiniami respondentów Szybkiego Monitoringu NBP naciski pracowników na wzrost wynagrodzeń wyraźnie słabną, pracodawcy zgłaszają jednak inne problemy z obszaru HR. Największą trudnością w ostatnich miesiącach jest pozyskiwanie kompetentnych pracowników. Według wrześniowej fali badania Bibby MSP Index, jest to podstawowy czynnik przeszkadzający w dalszym rozwoju firmy (wskazuje na niego prawie 1/3 firm).

 

Sytuacja finansowa

 

W II kwartale 2018 r. respondenci badania NBP zanotowali wyraźny wzrost wyniku finansowego ze sprzedaży (dzięki wzrostowi dynamiki obrotów), przy niewielkim spadku wyniku z całokształtu działalności. Spadek wyniku mógł być spowodowany wahaniami kursu złotego, zwłaszcza wobec euro i dolara. Pod względem zyskowności sytuacja firm w drugiej połowie 2018 r. była dobra. Sytuacja finansowa polskich przedsiębiorstw prawdopodobnie jednak w nowym roku ulegnie pogorszeniu ze względu na wzrost cen energii. Szczególnie dotkliwe może się to okazać dla firm z sektora chemicznego czy górniczego.

 

A jak w MŚP?

 

Wyniki wrześniowej edycji badania Bibby MSP Index wskazują na polepszenie się nastrojów wśród polskich małych i średnich przedsiębiorstw (w porównaniu fala do fali). Wskaźnik Bibby MSP Index – obrazujący stan polskich przedsiębiorstw z sektora MŚP – osiągnął jesienią wartość 56,6 pkt, o 0,9 pkt. więcej niż w poprzednim, wiosennym pomiarze.

 

W stosunku do pomiaru sprzed 12 miesięcy osiągnięty wynik jest niższy o 1,3 pkt. Aktualny wzrost wskaźnika to najprawdopodobniej efekt polepszających się nastrojów odnośnie ogólnego klimatu ekonomicznego, który znacząco wpływa na decyzje o inwestycjach i zatrudnieniu. Prawie połowa respondentów uznała panujący w ciągu poprzednich sześciu miesięcy (od maja do września) klimat ekonomiczny za sprzyjający prowadzeniu działalności. Jedynie 8 proc. było odmiennego zdania.

 

Ponad połowa przedstawicieli MŚP uważa, że płynność finansowa w ich firmach w ciągu najbliższego półrocza pozostanie bez zmian (60 proc.).

 

W budownictwie optymizm, a w transporcie?

 

Większość firm po III kwartale określiła swoją sytuację ekonomiczną jako dobrą i stabilną. Większy optymizm względem II kwartału, a także poprzedniego roku widoczny jest zwłaszcza w handlu i budownictwie, nieco gorszy natomiast w przetwórstwie przemysłowym. Już kilka miesięcy temu prognozowano, że popyt na produkty przemysłowe będzie się zmniejszać. Niestety prognozy sięsprawdziły. Według danych PMI w listopadzie koniunktura w polskim sektorze przemysłowym znacznie się pogorszyła i po raz pierwszy od 4 lat wskaźnik PMI wyniósł poniżej 50,0. Odnotowano mniejszą liczbą zamówień, wielkość produkcji i zatrudnienie. W listopadzie prognozy odnośnie produkcji w 2019 r. pogorszyły się trzeci miesiąc z rzędu.

 

Optymizmu nie podzielają też firmy budowlane z sektora MŚP. Aktualny wskaźnik cząstkowy Bibby MSP Index spadł tam aż o 6,4 pkt proc. w stosunku do wiosennej fali badania. Warto jednak zauważyć, że jesienią notowany jest zazwyczaj niższy poziom zamówień w branży budowlanej, stąd zapewne mniejsza wartość wskaźnika. Jest on niższy też w branży produkcyjnej (o 4,1 pkt. proc. w stosunku do kwietniowego pomiaru) i w branży usługowej (o 5,6 pkt. proc. w stosunku do kwietniowego pomiaru). Nieco lepiej wygląda sytuacja w transporcie. Wśród małych i średnich firm z tej branży widać polepszenie nastrojów (wzrost wskaźnika o 5,1 pkt. proc. w skali pół roku).

 

Według Szybkiego Monitoringu NBP w III kwartale 2018 r. opłacalność eksportu poprawiła się, a przy tym bieżący kurs złotego nie stanowił ograniczenia dla opłacalności importu.

 

Opóźnienia w płatnościach

 

W III kwartale 2018 r. odsetek przebadanych przez NBP przedsiębiorstw informujących o braku problemów z płynnością pozostał wysoki i wyniósł 76,5 proc. Najwięcej problemów z utrzymaniem płynności zgłosiły przy tym firmy budowlane. Jednocześnie opóźnienia w płatnościach dotyczą prawie wszystkich przedsiębiorców z sektora MŚP. Nieterminowe regulowanie opłat za sprzedane wyroby czy wykonane usługi dotyka 71 proc. respondentów. Z problemem niezapłaconej faktury przynajmniej raz w miesiącu styka się blisko 65 proc. badanych firm.

 

Dla 68 proc. respondentów przeprowadzonego przez Polski Związek Faktorów badania dotyczącego faktoringu nieprzestrzeganie terminów płatności to bardzo istotny i raczej istotny problem. 53 proc. zadeklarowało, że bardzo istotna i raczej istotna jest też niewypłacalność kontrahentów. Z badania wynika również, że 49 proc. badanych styka się często, bardzo często i stale z brakiem płatności w terminie. Nieterminowa płatność to nóż na gardle zwłaszcza małych (9–49 pracowników) i średnich (50–249 pracowników) podmiotów: odpowiednio 79 proc. i 53 proc. uważa nieprzestrzeganie terminów płatności przez kontrahentów za bardzo istotny i raczej istotny problem.

 

Do pogorszenia się płynności finansowej przedsiębiorstw w całej Europie Środkowo-Wschodniej przyczyniły się m.in. rosnące koszty zatrudnienia oraz produkcji. Potwierdza to październikowy raport Coface. Widoczny wzrost liczby niewypłacalności odnotowano przede wszystkim w Polsce, Chorwacji i na Węgrzech. Coface przewiduje, że będzie ona dalej wzrastać w 2018 r. (o ponad 10 proc.) i 2019 r. (o ponad 15 proc.), podczas gdy w 2017 r. wzrost ten plasował się na wysokości 6,4 proc. Prawdopodobne jest, że w przyszłym roku również w Polsce wzrośnie liczba upadłości i restrukturyzacji nawet o ponad 20 proc.

 

Firmy dostrzegają bariery

 

Polskie firmy pytane przez NBP o trudności w rozwoju wskazują przede wszystkim na zmieniające się przepisy prawno-podatkowe. Niepewność związana z nowymi regulacjami w prawie plasuje się na górze listy czynników utrudniających rozwój również w sektorze MSP. Jak się okazuje, barierą rozwojową są również rosnące ceny surowców i komponentów.

 

W drugim kwartale 2018 r. wzrosły koszty pracy, na co szczególny wpływ miał wzrost wynagrodzeń (większy niż wzrost zatrudnienia). Wysoka dynamika przeciętnego wynagrodzenia, zauważalna w dużych i średnich firmach, utrzymywała się powyżej średniej z ostatnich 10 lat. Choć ta dynamika zmniejszyła się w lipcu i sierpniu, dalej pozostawała wysoka. Warto zauważyć, że wzrosła przy tym produktywność pracowników. W trzecim kwartale ponad 20 proc. przedsiębiorstw badanych przez NBP potwierdziło, że wzrost płac jest jednak wyższy niż wzrost wydajności. Ponad 60 proc. badanych zauważa istnienie presji płacowej, a ponad 15 proc. obserwuje jej nasilenie.

 

Split payment

 

Od 1 lipca 2018 r. obowiązują przepisy dotyczące mechanizmu podzielonej płatności faktury VAT, czyli split payment (mechanizm podzielonej płatności). Jego celem jest uszczelnienie systemu podatkowego. Z SM NBP wynika, że ze split payment korzysta ponad połowa respondentów. Najczęściej są to firmy energetyczne lub górnicze, z sektora publicznego i duże firmy. Co czwarta badana firma zarówno dokonuje, jak i otrzymuje podzielone płatności. Około 80 proc. przedsiębiorstw przebadanych przez NBP nie zauważa żadnych zmian w zakresie płynności związanych z wprowadzeniem MPP, a około 20 proc. zgłasza, że split payment ją ogranicza. Jego wpływu na przyspieszenie przepływu gotówki w gospodarce nie widzi też 68 proc. respondentów badania Bibby MSP Index i aż 40 proc. odczuwa obawy związane z jego wdrożeniem; najczęściej wymienianymi są utrata płynności finansowej, zwiększenie zatorów płatniczych, powolny zwrot należności z tytułu wystawionych faktur, a w konsekwencji – brak środków na inwestycje oraz zmiana zasad regulacji przy rozliczaniu podatków.

 

Rynek faktoringowy rośnie

 

W III kwartale 2018 r. dostępność finansowania bankowego dla sektora MSP pozostała nieco niższa w porównaniu z sektorem dużych firm. Mimo to ponad ¾ małych i średnich firm ubiegających się o kredyt uzyskało go.

 

Warto zauważyć, że rośnie przy tym zainteresowanie faktoringiem wśród polskich firm, również wśród małych i średnich przedsiębiorstw. Aż 89 proc. przedstawicieli sektora MŚP deklaruje, że pojęcie faktoringu jest im znane. Natomiast 19 proc. ankietowanych wskazuje, że korzysta z tego narzędzia finansowania biznesu. Oznacza to wzrost aż o prawie 9 pkt proc. w stosunku do wiosennego badania. Pomimo że polscy przedsiębiorcy dalej najczęściej finansują inwestycje ze środków własnych, co potwierdzają uczestnicy badania NBP, coraz więcej z nich decyduje się na faktoring.

 

W ciągu trzech kwartałów 2018 r. spółki zrzeszone w Polskim Związku Faktorów osiągnęły obroty na poziomie 170,6 mld zł, czyli o 27,5 proc. więcej niż rok wcześniej. Klienci faktorów wystawili w tym czasie 10,5 mln faktur, które zostały sfinansowane. To wzrost o ponad 4 mln w stosunku do poprzedniego roku. Znamienne jest to, że polski rynek faktoringowy rośnie szybciej niż europejski czy światowy. Według raportów PZF faktorzy nie tylko osiągnęli na koniec pierwszego półrocza 2018 r. obroty wyższe o prawie jedną trzecią niż w analogicznym okresie 2017 r., ale również odnotowali wzrost liczby klientów.

 

Najpopularniejszą formą finansowania faktur jest faktoring pełny. Wygenerował on aż połowę obrotów firm faktoringowych zrzeszonych w PZF.

 

Źródła:

1. Szybki Monitoring NBP. Analiza sytuacji sektora przedsiębiorstw. Nr 04/18 (październik 2018 r.).
2. 16 fala Bibby MSP Index, cyklicznie prowadzonego przez Bibby Financial Services, wrzesień 2018 r.
3. IHS MARKIT PMI POLSKI SEKTOR PRZEMYSŁOWY z grudnia 2018 r.
4. Badanie dotyczące faktoringu PZF z sierpnia 2018 r.
5. Raport roczny Coface: Upadłości w Europie Środkowo-Wschodniej: koniec dobrej asyy, październik 2018 r.