Eksperci wieszczą nadchodzące spowolnienie – komentarz KW PZF po III kwartale 2019 r.

Wydaje się, że nie sposób już ignorować nadchodzących zewsząd sygnałów wyhamowania gospodarki. Jeszcze w III kw. przedsiębiorcy określali swoją sytuację jako dobrą. Ale prognozy na kolejne miesiące były już zdecydowanie mniej optymistyczne, a na początku listopada rynek przyjął na siebie kubeł zimnej wody w postaci katastrofalnego odczytu indeksu PMI. Już nawet politycy partii rządzącej mówią głośno o konieczności przygotowania się na spowolnienie gospodarcze. Przyjrzyjmy się zatem zjawiskom zachodzącym w polskiej gospodarce w III kw. 2019.

 

Sytuacja płynnościowa firm 

 

Jak wynika z raportu Coface, w pierwszych trzech kwartałach tego roku liczba upadłości i restrukturyzacji przedsiębiorstw w Polsce zwiększyła się nieznacznie – zaledwie o 1,2%. Analitycy tej firmy oczekują jednak, że w kolejnych kwartałach wzrost liczby postępowań przybierze na sile, głównie z powodu pogarszającej się sytuacji makroekonomicznej. Na ryzyko wystawione są przede wszystkim firmy współpracujące z kontrahentami zagranicznymi, czy też w jakiś sposób uzależnione od rynków międzynarodowych. Statystyki upadłościowe potwierdzają, że rośnie liczba postępowań w branżach z dużą ekspozycją eksportową – np. wśród producentów mebli liczba upadłości i restrukturyzacji wzrosła dwukrotnie, a w branży transportowej w ciągu dwóch lat nastąpił wzrost o 122%. Trudności widoczne są także w innych branżach zależnych od popytu na rynkach zewnętrznych, zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio poprzez dostarczenie części i komponentów do produkcji przeznaczonej na eksport, m.in.: produkcja urządzeń elektrycznych, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych czy w sektorze chemicznym.

 

Nieco więcej optymizmu przynosi Szybki Monitoring NBP. W III kw. sytuacja płynnościowa firm była dobra, a odsetek firm informujących o braku problemów z płynnością wzrósł w porównaniu z poprzednim okresem. Stabilne są też przewidywania respondentów w tym zakresie na IV kw. 2019.

 

Co ciekawe, w I półroczu 2019 roku wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych (podawane przez GUS) były wyższe od uzyskanych rok wcześniej. Wskaźniki ekonomiczno-finansowe pogorszyły się tylko nieznacznie. Natomiast nakłady inwestycyjne były wyższe o 19,0% od notowanych w I półroczu 2018.

 

Dynamika produkcji  – realnie i w opinii przedsiębiorców

 

W minionych miesiącach coraz częściej mogliśmy zaobserwować różnice pomiędzy realną gospodarką a oczekiwaniami przedsiębiorców. Zgodnie z danymi pochodzącymi z Szybkiego Monitoringu NBP, po dobrych wynikach w II kwartale, w ostatnich miesiącach przedsiębiorstwa odnotowują słabnącą dynamikę produkcji przemysłowej i sprzedaży. Także prognozy przedsiębiorstw popytu krajowego na IV kw. obniżyły się. Perspektywy rozwoju eksportu wykazują tendencję spadkową, szczególnie silną w przypadku eksporterów wyspecjalizowanych (eksporterzy trwałych dóbr konsumpcyjnych, dóbr inwestycyjnych i dóbr zaopatrzeniowych). Wyraźnie gorsze są oczekiwania przedsiębiorstw na najbliższe 12 miesięcy. 

 

Pesymistyczne nastroje potwierdzał też niski poziom wskaźnika PMI dla przetwórstwa w Polsce (poniżej 50 pkt.). Tymczasem według danych GUS, we wrześniu 2019 r. sprzedaż detaliczna wzrosła o 4,3% (r/r, w cenach stałych) wobec wzrostu o 4,4% przed miesiącem i 3,6% przed rokiem. Sytuacji tej sprzyja bardzo dobra koniunktura konsumencka. Z kolei produkcja sprzedana przemysłu we wrześniu 2019 roku była o 5,6% wyższa w porównaniu z analogicznym miesiącem 2018 roku. W ujęciu narastającym w pierwszych dziewięciu miesiącach 2019 roku produkcja przemysłowa wzrosła o 4,5%.

 

Od wielu miesięcy sentyment sygnalizowany przez indeks PMI jest znacznie gorszy niż faktyczne wyniki produkcji – czyli menedżerowie zamówień uczestniczący w badaniu są bardziej pesymistyczni niż wynika to z ogólnej kondycji firm.

 

Popyt wewnętrzny nie słabnie

 

Zdaniem ekonomistów Coface, zarówno gospodarka, jak i biznes w Polsce korzystają na dalszym wzroście popytu wewnętrznego, zwłaszcza konsumpcji gospodarstw domowych. Oczywiście, firmy muszą mierzyć się z wieloma problemami krajowego rynku, m.in. wysoką konkurencją ograniczającą możliwości zwiększania marż, presją na wzrost wynagrodzeń (vide zapowiedzi podniesienia płacy minimalnej), czy brakami kadrowymi. 

 

To właśnie stabilny popyt wewnętrzny, zdaniem ekonomistów, najmocniej oddziałuje na PKB Polski. W jesiennym raporcie World Economic Outlook MFW podniósł prognozę wzrostu PKB Polski na 2019 r. do 4% z 3,8% przewidywanych w kwietniu br. Prognoza na rok 2020 nie zmieniła się i wynosi 3,1%. Nieznaczne podniesienie stopy bezrobocia w Polsce do 3,8% w bieżącym i przyszłym roku, nie wpływa na sytuację gospodarczą naszego kraju.

 

Niepokojące sygnały z rynku niemieckiego

 

Od kilku miesięcy wielu przedsiębiorców z niepokojem śledzi doniesienia z rynku niemieckiego. Według danych kwartalnych tamtejsza gospodarka znajduje się w recesji, a w ujęciu rocznym PKB rośnie w tempie niecałych 0,4 proc. (jeszcze dwa lata temu gospodarka niemiecka rosła w tempie 5-krotnie szybszym). Ekonomiści głównych powodów tego stanu rzeczy upatrują w silnej zależności Niemiec od eksportu, który znacznie ucierpiał na wojnach handlowych, Brexicie oraz dekoniunkturze na tzw. rynkach wschodzących. 

 

Eksporterzy szukają nowych rynków

 

Eksporterzy związani z rynkiem europejskim, a szczególnie niemieckim, dotkliwiej odczują (a niektórzy już odczuwają) skutki spowolnienia. Według analiz Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii od początku roku wolniej niż przeciętnie rósł eksport towarów do UE, a zwłaszcza do Niemiec, Czech oraz Wielkiej Brytanii. Z drugiej jednak strony w UE znalazły się również rynki, które w omawianym okresie napędzały nasz eksport, np. Francja (wzrost o 8%, r/r), Austria (o 18%), Rumunia (o 12,5%) czy Węgry (o 7,5%).

 

Słabsza sprzedaż na rynki będące tradycyjnie największymi odbiorcami polskich produktów rekompensowana jest przez dynamiczny wzrost eksportu zwłaszcza do pozaunijnych krajów rozwiniętych (wzrost o 11%) i WNP. Świadczy to o sprawnym dostosowaniu się polskich przedsiębiorców do zmieniających się uwarunkowań na arenie międzynarodowej, w tym umiejętnym wykorzystywaniu potencjału nawet bardzo odległych geograficznie regionów (jak np. Japonia – wzrost o blisko 30%, czy RPA – o 20%).

 

Warto jeszcze zwrócić uwagę na finansowe czynniki stymulujące polski handel zagraniczny. W III kw. 2019 r. opłacalność eksportu wzrosła i kształtowała się na relatywnie dobrym poziomie, a bieżący kurs złotego nie stanowił ograniczenia także dla opłacalności importu. W III kw. 2019 r. opłacalność eksportu rozliczanego w euro oraz w dolarze wzrosła na skutek deprecjacji złotego. Z analiz NBP wynika, ze aktualne notowania złotego dobrze równoważą interesy eksporterów i importerów.

 

Bariery wzrostu przedsiębiorstw

 

W III kw. br. problemem najczęściej wymienianym przez przedsiębiorstwa ankietowane w ramach Szybkiego Monitoringu NBP były zmiany regulacji prawnych oraz rosnące koszty (głównie energii). Warto zauważyć, że te same kwestie wskazywane są jako największe wyzwanie przez MŚP na całym świecie (tak wynika z badania Global Business Monitor 2019 przeprowadzonego przez Bibby Financial Services). Wśród trzech największych obaw wymieniane były również: zmiany w regulacjach prawnych i biurokracja (36 proc. badanych) oraz płynność finansowa (32 proc.). Co ciekawe, znaczenie płynności finansowej wzrosło w porównaniu z wynikami badania sprzed 2 lat – wówczas przedsiębiorcy wymieniali ją dopiero na piątym miejscu wśród głównych obaw. Małe i średnie przedsiębiorstwa odczuwają geopolityczną niepewność i stwierdzają, że nie można ufać w dobrobyt na lokalnych rynkach.

 

Może być trudniej o kredyty

 

Jak wynika z przeprowadzanej przez NBP kwartalnej analizy sytuacji na rynku kredytowym, w III kwartale 2019 r. ankietowane banki zaostrzyły kryteria udzielania kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw. Na IV kwartał 2019 r. banki przewidują kontynuację zaostrzania polityki kredytowej wobec małych i średnich przedsiębiorstw i nie spodziewają się zmian popytu na kredyt dla przedsiębiorstw. 

 

Pogorszenie dostępności finansowania zewnętrznego sygnalizują też MŚP biorące udział w przeprowadzonym przez Bibby Financial Services badaniu Global Business Monitor 2019. Jako główne powody odrzucenia wniosków kredytowych respondenci podają brak zdolności kredytowej i kiepską historię. 

 

Polskie MŚP stosują różne metody finansowania swojej działalności, jednak większość z nich korzysta z samofinansowania, a połowa (52%) firm została założona z własnych środków (oszczędności). Prawie co trzecia firma korzysta z finansowania zewnętrznego, a co czwarta bierze pod uwagę faktoring. 46% badanych polskich MŚP za największe wyzwanie w odniesieniu do przepływów pieniężnych uznaje terminowe uzyskiwanie płatności od klientów. Co czwarta firma czeka na płatność 30 dni lub dłużej. Pokazuje to skalę codziennej walki o zachowanie płynności. Wszyscy czekają na początek roku 2020, kiedy wejdzie w życie ustawa przeciwdziałająca zatorom płatniczym. 

 

Komitet Wykonawczy PZF

 

Źródła:

Szybki Monitoring Narodowego Banku Polskiego Nr 04/19 (październik 2019 r.) https://www.nbp.pl/publikacje/koniunktura/raport_4_kw_2019.pdf

Raport COFACE Upadłości i restrukturyzacje firm w Polsce w 3 kwartałach 2019 roku (02.10.2019) http://www.coface.pl/Aktualnosci-i-media/Biuro-prasowe/Upadlosci-i-restrukturyzacje-firm-w-Polsce-w-3-kwartalach-2019-roku

Handel zagraniczny Polski po 8 miesiącach 2019 r. – Analizy Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii (14.10.2019) https://www.gov.pl/web/przedsiebiorczosc-technologia/handel-zagraniczny-polski-po-8-miesiacach-2019-r 

Wyniki kwartalnej analizy sytuacji na rynku kredytowym – NBP (październik 2019 r.) https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/wiadomosci_2019/kredytowy2019_4.html

Global Business Monitor 2019, badanie Bibby Financial Services https://www.bibbyfinancialservices.pl/-/media/library/pdfs/uk/reports-and-insights/19-10-08%20global%20business%20monitor%20final.pdf?la=pl-pl&hash=B8A02E4B518CEB85E12E45D71A014DD4 

Produkcja przemysłowa we wrześniu w górę – komentarz Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii do danych GUS https://www.gov.pl/web/przedsiebiorczosc-technologia/produkcja-przemyslowa-we-wrzesniu-w-gore—komentarz-do-danych-gus 

Wzrost sprzedaży detalicznej – komentarz Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii do danych GUS  https://www.gov.pl/web/przedsiebiorczosc-technologia/wzrost-sprzedazy-detalicznej—komentarz-do-danych-gus 

GUS – Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w okresie styczeń-czerwiec 2019 roku https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/wyniki-finansowe-przedsiebiorstw-niefinansowych-w-okresie-styczen-czerwiec-2019-roku,12,36.html